Mini "Mini Schengen" - Bleron Menzelxhiu

Shihet qartë një ndryshim thelbësor mes gjashtë vendeve të rajonit. Për Kosovën, Shqipërinë dhe Malin e Zi, ekstportet dominohen nga shërbimet, e jo nga mallrat. Ndërsa Bosnja, Serbia dhe Maqedonia e Veriut eksportojnë kryesisht mallra e shumë më pak shërbime. Nuk kërkohen shumë aftësi analitike për të kuptuar se “Mini-Schengen”, përtej CEFTAs, do të duhej të avanconte njëkohësisht liberalizimin e tregtisë së mallrave edhe të shërbimeve për të krijuar një platformë të qëndrueshme tregtare rajonale duke mundësuar përfitime për të gjithë pjesëmarrësit.

Pra, “Mini-Schengen” do të kishte kuptim nëse krahas tregtisë së mallrave do të liberalizohej plotësisht edhe tregtia e shërbimeve. Në këtë mënyrë do të mundësohej potenciali i plote i shkëmbimit tregtar të rajoni dhe do të ishte një mundësi e barabartë e të gjithë vendeve për të matur forcat e tyre.

Megjithatë eksperienca na ka treguar se liberalizimi i shërbimeve është proces shumë më kompleks dhe i vështirë krahasuar me atë të mallrave. Retorika e kalimit kufitar me karta të identitetit nuk arin këtë qellim. Liberalizim i shërbimeve do të nënkuptonte ndër të tjera harmonizimin dhe njohjen e ndërsjellët të diplomave, certifikatave, dhe licencave. Edhe pse negociata e liberalizimit të shërbimeve janë përmbyllur në kuadër të CEFTAs, nuk ka garanci nëse do të zbatohen plotësisht nisur nga eksperienca jo e mirë e mos zbatimit të plotë të marrëveshjes së liberalizimit të tregtisë për mallrat.

Struktura e eksporteve të Shqipërisë, Kosovës, dhe Malit te Zi është e dominuar nga shërbimet. Pa-mundësia për të konkurruar me eksport të mallrave në nivel rajonal dhe dështimi i CEFTA-s për të garantuar avantazh nga liberalizimi i tregtisë së mallrave e betonon skepticizmin e Kosovës dhe Malit te Zi në lidhje me këtë nisëm rajonale. Andaj, në terma ekonomik justifikohet shumë qartë pozicionimi i Kosovës dhe i Malit te Zi sa i përket “Mini-Schengen”. Gjithashtu, thithja e investimeve të huaja në sektorin e manifakturës për Shqipërinë, Kosovën, dhe Malin e Zi në afat të shkurtër nuk duket se do ta ndryshoj strukturën e eksporteve në këto vende. Për më tepër, prodhimi i mallrave po në këto vende mbetet për një kohe larg potencialit të Serbisë dhe Maqedonisë së Veriut. E në këto kushte, pozicioni i Shqipërisë mbetet i pa qartë.

Në anën tjetër, “Mini-Schengen” për Serbinë, Maqedoninë dhe Bosnjën në mungesë të liberalizimit të shërbimeve duket se nuk përbën ndonjë shqetësim pasi struktura e eksporteve të tyre është e dominuar nga mallrat, e për më tepër një iniciative e tille u hap dyert e një tregu shtesë për të eksportuar më shumë mallra e importuar më pak shërbime.

Siç duket, me të drejtë në konferencën për shtyp, Presidenti Vuçiq theksoi se i ka bërë mirë kalkulimet dhe se do të mbroj vetëm interesin e vendit të tij.

Në këto rrethana, është i diskutueshëm pozicioni ekonomik i Shqipërisë në këtë nismë “Mini-Schengen”, sidomos pa pjesëmarrjen e plotë të Malit të Zi dhe Kosovës. E vetme, Shqipërisë i ulen fuqitë negociuese për të siguruar një “Mini-Schengen” efektiv që do të siguronte liberalizim të plotë të shërbimeve krahas liberalizimit të mallrave për t’i zbutur kështu efektet e sigurta negative në bilancin tregtar me Serbinë, Maqedoninë dhe Bosnjën.